| Next Page |
|
Igama elithi 'ikhophasi' lisetshenziswe lapha ukuchaza uluhlu lwemibhalo yolimi eqoqwe ngesizatho sokucubungula lololimi. Le imibhalo kungaba yizingwalo ezidindiweyo loba nje inhlamvu zamazwi ezilotshwe phansi. Ngakho ukuze iqoqo lemibhalo yolimi ize ithiwe yikhophasi kumele ibe iqoqwe ngendlela ethile ebalulekileyo njalo injongo kuyikucubungula ngalololimi. Ikhophasi yesiNdebele esetshenziswe ekwakhiweni lesisichazamazwi yasungulwa yi-ALLEX Project, eYunivesithi yeZimbabwe, ngo1997. Ikhophasi yesiNdebele yaqoqwa ngesizatho sokuthi isetshenziswe ekuchwayisiseni ngolimi lwesiNdebele ikakhulu ekulotshweni kwezichazamazwi. Indlela ebivamile yokucubungula ulimi lokulotshwa kohlelo ibingegxile kokucatshangelwa zingcitshi zolimi. Lezichazamazwi zazilotshwa nje umlobi azikhethele amagama afisa ukuwachaza njalo awachaze ngendlela ayicabangayo. Indlela le ayilakho ukuveza ubufakazi obusuthisayo njengalokhu igxile emikhumbulweni yomlobi. Kunzima ukuvumelana loba ukuphikisana ngento engalabufakazi obungasetshenziswa ngumuntu wonke. Kanti nxa kusetshenziswa ikhophasi, yiyo eba yibufakazi kwalokho abacubunguli abayabe bekutsho ngolimi. Lalapho kuchazwa amabala esichazamazwi achazwa njengokusetshenziswa kwawo kukhophasi. Ulimi lwesiNdebele lulemibhalo emilutshwane edindiweyo okwakhathesi uma kuqathaniswa lezinye indimi ezinjengesiShona lesiZulu loba isiNgisi. Lokhu kusilela kwezemibhalo kwenza ukubana kube lukhuni ukucubungula ulimi ngokugcweleyo ngoba kungekho okungaphathisa abacubunguli. Ngakho ukwakhiwa kwekhophasi yesiNdebele kufana lokutshaya inyoni ezimbili ngatshe linye. Okwakuqala ikhophasi ipha ubufakazi ngolimi ngoba igoqela imibhalo edindiweyo ngolimi kanye lamazwi acutshwe enkulumeni. Ngalokho ochwayisisayo ulakho ukucubungula ulimi njengokukhulunywa kwalo abuye acubungule langokuthi lulotshwa kanjani. Okwesibili ikhophasi kayisinto engagodlwa ngumuntu munye kube yimpahla yakhe. Ikhophasi yesiNdebele ingasetshenziswa laloba nguphi umcubunguli loba umfundi wolimi ingqe ecele imvumo yokwenza lokho. Ikhophasi ifana lebhuku eliselayibrari elingabolekwa libalwe laloba ngubani. Ngakho ikhophasi isiyisiphala solimi esingasetshenziswa ngabacubunguli bolimi bonke nje. Njengoba sekuchaziwe mandulo ukuthi injongo zokubunjwa kwekhophasi zibanzi kanti lokuyisebenzisa ingasetshenziswa ngendlela ezinengi ezitshiyeneyo kusiya ngokuthi lowomcubunguli wolimi uhloseni njalo ukhetha yiphi indlela. Sizananzelela ukubana ikhophasi yesiNdebele iqoqwe kanye kanye lesichazamazwi ngakho kulalapho ebingaphathisa khona kodwa akusabanga njalo ngoba ingakabi nganani. Ngaphandle kokuhluza amagama ayiwo achazwayo kusichazamazwi, ikhophasi iphathise kakhulu ekupheni izibonelo. Zimbalwa izibonelo njengoba indawo layo inciphile kodwa ke kuzanywe ngamandla onke ukuthi lapho okufakwa khona izibonelo zicutshwe kukhophasi. Lokhu kuyasiza ngoba ibala lichazwa njengalokho lisetshenziswa enkulumeni. Ngenye yezindlela zeCOBUILD njalo kukhunjulelwa ukuthi iphathisa ngcono ofundayo oyabe edinga ingcazelo lokusetshenziswa kwegama elithile. Kokunye ikhophasi ibisetshenziswa lapho abahleli abebethandabuza khona mayelana lamagama amabili atsho into yinye bedinga ukuthi yiliphi phakathi kwawo elivamileyo. Ikhophasi ilakho ukukupha impendulo yalokho.
|