Next Page

Okumele Kulandelwe Ngosebenzisa Isichazamazwi

Kuqakathekile kosebenzisa isichazamazwi ukuthi alandele leziziqondiso ukuze kubelula kuye ukuthi athole lokho ayabe ekudinga. Lapha sizachaza ngamafitshane impawu ezihamba legamanhloko.

(i) Sizathatha isibonelo ngegamahloko elithi amachaphaza:

amachaphaza [amachaphazi] bz 6. Izibungwana ezimhlophe ezingakabi zinyosi ng amachaphaza.

Nanzi izinto esizinanzelelayo lapha:

•  Igamanhloko lilotshwa ngokugqamile.

•  Uma kulenye indlela abanye ababiza ngayo igamanhloko, lelogama lifakwe ezibayeni phambi kwegamanhloko [ ].

•  Igamanhloko ngalinye lichaziwe ukuba liyini ngohlelo lwesiNdebele, ngakho njengokuba leli kulibizo kusetshenziswe isifinqo bz.

•  Uma igamanhloko kulibizo, isigaba salelobizo ngohlelo lwesiNdebele sichaziwe, njengalokhu amachaphaza ekusigaba 6.

•  Ibala lakuqala lengcazelo libalakhulu ngoba phela yikuqala komutsho.

•  Uma igamanhloko lisetshenzisiwe njalo engcazelweni, lilotshwe ngama ayitaliki.

(ii) Nansi esinye isibonelo ngegamanhloko -bala :

-bala sz mwa. 1 Uku bala yikufunda okubhaliweyo. FAN -funda. 2 Nxa umuntu e bala uyabe eqamba izinto nganye nganye ukuthi zingaki. Bala imali leyo sibone ukuthi yimalini.

Lapha njalo nanzelela lokhu:

•  Uma igamanhloko liyisenzo liqala ngophawu udeshi.

•  Igamanhloko lichaziwe ukuthi liyisenzo ngesifinqo sz

•  Zikhona izenzo ezifanele zilandelwe ngumenziwa ngakho zichaziwe ngesifinqo mwa.

•  Kuthi ezingazimela nje zingelamenziwa azilalutho kumbe zichazwe ngesifinqo gmwa.

•  Uma igamanhloko lilengcazelo elemiqondo etshiyeneyo, ingcazelo ngayinye iyaphiwa inombolo kusuka ku 1, 2 , njalonjalo.

•  Uma kulelinye njalo igama elitsho okufanayo legamanhloko lalo lilotshiwe phambi kwesifinqo FAN

•  Uma ingcazelo ilesibonelo kumbe umzekeliso ulotshwe ngama ayitaliki: Bala imali leyo sibone ukuthi yimalini.

(iii) Qaphela Ngokuphunyiswa Kwamabala:

Njengokuba lesisichazamazwi singachazanga ukubana amagamanhloko aphunyiswa njani lapha umuntu ekhuluma, kuqakathekile ke ukulandela ukubana igama liyuluphi uphawu lwenkulumo. Lokhu kumele kunanzelelwe ikakhulu emabaleni alezipele ezifanayo kodwa engamabala ehlukeneyo. Inengi lalawomabala anjalo ingcazelo zawo zisekelwe yizibonelo.

Osebenzisa isichazamazwi kumele ananzelele ukubana kulamabizo ikakhulu awokwebolekwa ahluphayo ukuhlelwa ngezigaba zamabizo esiNdebele. Amanye amabizo angangena nje ezigabeni ezimbili.

(iv) Amabala Angafaniyo Kodwa Esitsho Okufanayo

Osebenzisa lesisichazamazwi uzananzelela ukuthi kwamanye amabala endaweni yengcazelo kumane kwathiwa BONA ibala elithile. Lokhu kwenzelwe ukwenqabela ukuphindaphinda ingcazelo kanti futhi kunceda ekulondolozeni indawo ukuze kungene amanye amagama ogwalweni.

Nansi isibonelo ngesandiso lugugube :

lugugube sd. BONA lugege.

Ukulayela umsebenzisi walesi sichazamazwi kwelinye ibala kwenziwe endaweni ezinjengalezi ezilandelayo:

•  Lapho amagama atsho ntoyinye emanengi bekukhethwa elivamileyo ngokubona kwabahleli langokucwaninga kukhophasi besekuba yilo eliphethe ingcazelo.

•  Okulamabala apelwe ngendlela ezitshiyeneyo kodwa wona evele esitsho nto nye.

•  Lapho okulamabizo ande ukusebenza esebunengini enkulumeni ingcazelo ikulelogama elikhomba ubunengi kwasekusithi kulelo elikhomba ubunye kwathiwa BONA lelo elisebunengini.

(v) Uma Kuthiwa BONA

Osebenzisa lesisichazamazwi uzananzelela ukuthi kwamanye amabala endaweni yengcazelo kumane kwathiwa BONA ibala elithile kusichazamazwi. Lokhu kwenziwe njengendlela yokwenqabela ukuphindaphinda ingcazelo.

Ukulayela osebenzisa isichazamazwi kwelinye ibala kwenziwe endaweni ezinjengalezi ezilandelayo:

•  Lapho okulamabizo apelitshwa ngendlela ezitshiyeneyo kodwa wona evele esitsho ntonye. Lapho lamabala engawomdabu womabili abahleli bachaze elejayelekileyo phakathi kwawo kwathi ke lapho okumele kube lengcazelo yalelo elingejayelekanga kwathiwa BONA ingcazelo yalelo elejayelekileyo. Njengomzekeliso, kumabala la atsho nto nye,

isibhamu

-

umbhobho

umbane

-

inkosazana

ibizo

-

igama

kuchazwe umbhobho, umbane, ibizo , kwathi kwamanye kwathiwa bona lawo achaziweyo. Lokhu kwenziwe njalo lapho okulamabala esiNdebele omdabuko atsho into eyodwa lamanye athathelwa kwezinye indimi. Lapha ke kuchazwe ibala lomdabuko kwathi ke kwelokuza kwathiwa BONA ingcazelo kwelomdabuko. Lokhu kwenzakale kumabala anjengala:

umkhongi

-

idombo

umongikazi

-

unesi

Lapha ke kuchazwe umkhongi legama umongikazi.

•  Ukulayela umsebenzisi wesichazamazwi kwelinye ibala kwenziwe njalo lapho okulamabala atsho into eyodwa kodwa ehlukana kancane nje kuzipele. La amabala agoqela anjengala:

umbani

-

umbane

idabane

-

idangabane

umahluleli

-

umahluli

isibane

-

isibani

Kumabala anjengala abahleli bachaze yiloba yiliphi abalikhethileyo kwathi ke kulelo elingachazwanga kwathiwa BONA ingcazelo kulelo elichaziweyo. Kumabala alezipele ezehlukana kancane kodwa engawokuza njengala:

umanisipala

-

umanisipalathi

Abahleli bachaze lelo elengcikene kakhulu lendlela okulotshwa ngayo isiNdebele. Ngakho kula aphezulu ingcazelo iku- umanisipalathi .

•  Lapho okulamabizo ande ukusebenza esebunengini njengala; ameva , amantshontsho, kuchazwe wona kabanzi kwathi ngaphansi kwalawo asebunyeni angajayelekanga ukusetshenziswa kwathiwa BONA ingcazelo kulawo asebunengini. Njengomzekeliso, ngaphansi kwebala, iva kuthiwe BONA ameva .